Νεοφιλελεύθερες δοξασίες

του Χρήστου Γιαννίμπα

Για το νεοφιλελευθερισμό τα πάντα είναι οικονομικά μεγέθη. Οι άνθρωποι ως οντό-τητες, το περιβάλλον κ.λπ. δεν εξαιρούνται. Η θεοποίηση της αγοράς, το κέρδος ως υπέρτατο αγαθό, η απορρύθμιση και κατασυκοφάντηση του κράτους, η παρουσία του κράτους στην αγορά ως κάτι παρασιτικό και ο «μονόδρομος» της ιδιωτικοποίησης των πάντων, η απληστία ως μοναδική κινητήρια δύναμη της ανθρωπότητας και της προόδου, είναι τα «πνευματικά του τέκνα».

Οι δοξασίες αυτές δοκιμάστηκαν και απέτυχαν παταγωδώς. Απέτυχαν όχι μόνο με «αντίπαλα» κριτήρια, αλλά ακόμα και με αυτά που ο ίδιος ο νεοφιλελευθερισμός είχε θέσει. Για την ανάπτυξη, για την ορθολογικότερη διάχυση του πλούτου, για την ευημερία κ.λπ. Ζούμε πλέον αυτό που ο Colin Crouch αποκαλεί «ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού».[1] Με την κρίση....
οι νεοφιλελεύθεροι, μετά το αρχικό μούδιασμα, αποθρασύνθηκαν σε υπέρτατο βαθμό. Ενώ έπεσε και το τελευταίο «φύλλο συκής» των δοξασιών τους, εφαρμόζουν το «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση». Ας θυμηθούμε τι μας έλεγαν.

Η αγορά, αυτορρυθμιζόμενη, λύνει τα προβλήματά της και επιπλέον τιμωρεί τους παραβάτες της. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, πού ήταν και που είναι η αυτορρυθμιζόμενη αγορά στη κρίση και πώς τιμώρησε τους παραβάτες της;

Οι τράπεζες (κι όχι μόνο) όσο βγάζουν κέρδη, είναι γιατί οι διοικήσεις τους είναι «μάγκες» και τα καταφέρνουν. Η δε αγορά επιβραβεύει τις τολμηρές πρωτοβουλίες τους και βέβαια τα κέρδη πάνε στις τσέπες των ιδιοκτητών και μεγαλομετόχων τους. Στη φουρτούνα γιατί δεν κλείνουν, όπως λένε οι θεωρίες τους; Γιατί αφού τα κέρδη είναι ιδιωτικά, οι ζημιές κοινωνικοποιούνται; Από την αρχή της κρίσης ο (πρώην πλέον) πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ ομολογούσε για τις τράπεζες: «Όλες θα είχαν εξαφανιστεί, εάν δεν τις είχαμε σώσει, αυτό είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε».[2] Ας μας πουν λοιπόν πως λάθος έκανε ο Τρισέ και η ΕΚΤ που έσωσαν τις τράπεζες. Έπρεπε να κλείσουν όλες. Επιπλέον έπρεπε να κλείσει η AIG, η Citigroup, η Merrill Lynch, η General Motors, η Opel, η Saab κ.λπ.

Οι δημόσιες αρχές και επιχειρήσεις είναι ανήθικες, αδιαφανείς, δυσλειτουργικές και όλο το κακό συναπάντημα. Αντίθετα, οι ιδιωτικές οτιδήποτε κάνουν είναι καλώς καμωμένο. Είναι a priori ηθικές, διαφανείς, αποδοτικές κ.λπ. Γι’ αυτό τα πάντα πρέπει να τα διαχειρίζονται οι ιδιώτες. Στις 19 Νοεμβρίου 2011 η είδηση ήταν σε όλα τα ΜΜΕ : «Η Saab Automobile με 64 χρόνια ιστορίας πτώχευσε». Τι φταίει που η ιδιωτική Saab, το καμάρι των Σουηδών, πτώχευσε; Φταίει που ήταν «κρατική» εταιρεία; Φταίνε οι «τεμπέληδες» Σουηδοί εργαζόμενοι; Φταίει που η παραγωγικότητα της εργασίας στη Σουηδία είναι «χαμηλή»; Φταίει που «έκλειναν» δρόμοι, λιμάνια και τελωνεία στη Σουηδία και «εμπόδιζαν» τις εξαγωγές; Φταίει το «διεφθαρμένο» σουηδικό κράτος; Μήπως οι «διεφθαρμένοι» σουηδοί ΔΥ; Τα ερωτήματα βέβαια είναι φιλολογικού χαρακτήρα. Η γελοιότητα όμως για το «καλό» ιδιωτικό και το «κακό» κράτος καλά κρατεί. Λες και το κακό ή καλό κράτος, το ηθικό ή το ανήθικο, το αποδοτικό ή μη αποδοτικό κ.λπ, δεν είναι αντανάκλαση αποκλειστικά (ή έστω κυρίως) του ιδιωτικού. Το κράτος το κατέστησαν ανήθικο οι εργαζόμενοι ενάντια στη θέληση του ιδιωτικού τομέα που το ήθελε ηθικό. Οι εργαζόμενοι το κατέστησαν αδιαφανές κόντρα στον ιδιωτικό τομέα που το ήθελε κρυστάλλινο. Η διαπλοκή δεν αφορά τραπεζίτες, μεγαλοεπιχειρηματίες, κατασκευαστές και ΜΜΕ. Αφορά τους εργαζόμενους. Ωραία, το διευκρινίσαμε κι αυτό πάμε παρακάτω. Η ιδιωτική πρωτοβουλία λοιπόν είναι ο απόλυτος κυρίαρχος και το κράτος πρέπει να απέχει. Όσο βέβαια υπάρχουν κέρδη. Γιατί στη χασούρα οφείλει να επέμβει και να σώσει τις επιχειρήσεις (με τα χρήματα των φορολογουμένων), αφού έτσι διασφαλίζεται η κοινωνική ειρήνη και οι θέσεις εργασίας. Δηλαδή, κορώνα κερδίζω γράμματα χάνεις.

Όλα αυτά που έζησαν και ζουν οι λαοί, έλαβαν χώρα σε πολιτικό κενό; Ασκούντο πολιτικές και αν ναι, έχουν όνομα ή είναι  «αβάπτιστες»; Αν έχουν (και φυσικά έχουν), γιατί δεν ονοματίζονται; Γιατί αποφεύγεται (γενικά) και αποφεύγουν κάποιοι (ειδικά), να τις ονοματίσουν; Επιτέλους, θα πουν το έδαφος πάνω στο οποίο «φύτρωσαν» όλα όσα συμβαίνουν; Ή θα το προσπερνούν και θα καμώνονται πως οτιδήποτε έγινε ήταν «εν κενώ»;

Αδυνατώντας να υπερασπιστούν τις νεοφιλελεύθερες δοξασίες τους, κρύβονται πίσω από τον φιλελευθερισμό. Η ΝΔ εν όλω και εν μέρει. Σαμαράς, Μπαλτάκος, Λαζαρίδης, Βούλτεψη, Κρανιδιώτης, Βορίδης, Άδωνις, Κυριάκος, … Φιλελεύθεροι μέχρι τα μπούνια. Για να μην πω για τον Άρη Σπηλιωτόπουλο που σε συνέντευξή του (15/5/14) δηλώνει : «Είμαι τόσο φιλελεύθερος που είμαι πραγματικά αριστερός». Τι να λέμε τώρα, φιλελεύθερη πιστοποίηση ISO έχουν πάρει όλοι τους. Όμως βασικές θέσεις του φιλελευθερισμού είναι ότι η οργανωμένη σε κράτος κοινωνία βασίζεται στην ισότητα και ελευθερία όλων των πολιτών. Ανεξιθρησκία, προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας, προστασία από την ισχύ της εκτελεστικής εξουσίας αλλά και διάκριση αυτής από τη νομοθετική και δικαστική εξουσία (διάκριση εξουσιών). Συνταγματικά κατοχυρωμένα, ατομικά, εργασιακά, εργατικά δικαιώματα, ελευθερία του λόγου, απαραβίαστο συνείδησης κ.λπ. Κράτος δικαίου που θεωρεί πολιτικό και ηθικό καθήκον να αποκαθιστά τις ανισότητες που προκύπτουν από την κοινωνική συμβίωση. Με μέτρα κοινωνικής προστασίας (κοινωνικό κράτος [3]) υπέρ αυτών που δεν έχουν επαρκείς πόρους ή έχουν αισθητά πολύ μικρότερους από άλλους. Ας μας πουν λοιπόν ποιες από αυτές τις αξίες του φιλελευθερισμού έχουν μείνει όρθιες από τη νεοφιλελεύθερη επέλαση;  Από την άλλη, ο Βενιζέλος είναι σοσιαλιστής. Το ΠΟΤΑΜΙ είναι φιλελεύθερο και αριστερό. Όπως δήλωσε ο Σταύρος: «Είμαστε ένα προοδευτικό κίνημα που θέλει να έχει μαζί του τους προοδευτικούς φιλελεύθερους της χώρας και τους αριστερούς μεταρρυθμιστές». (Όοοολοι μαζί). Υποθέτω πως Μέρκελ, Σόιμπλε και λοιποί, επίσης θα δηλώνουν φιλελεύθεροι.

Τελικά, κανείς δεν είναι νεοφιλελεύθερος. Ευτυχώς που υπάρχει ο Ανδριανόπουλος και σώζει την παρτίδα. Συνεχίζει να υμνεί το νεοφιλελευθερισμό και δεν σταματά να μας εκπλήσσει. Στην αρχή της κρίσης, μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, σε άρθρο του (στην ΗΜΕΡΗΣΙΑ) με τίτλο «Επενδυτικές τράπεζες; Ε, λοιπόν ας τις αφήσουμε να καταρρεύσουν» σημείωνε για τους «καρχαρίες των παραγώγων και τους αποδέκτες των αεριτζήδικων οικιστικών δανείων» (έτσι τους έλεγε): «Όταν παίζεις με τη φωτιά, οφείλεις να είσαι έτοιμος να δεχτείς και τα εγκαύματα. Δυσκολεύομαι να κατανοήσω γιατί ο μέσος φορολογούμενος θα πρέπει να επιβαρυνθεί για να γλιτώσουν οι μέτοχοι και οι επενδυτές των απίστευτα ριψοκίνδυνων προϊόντων στα οποία είχαν ποντάρει αγοράζοντάς τα από τις τράπεζες αυτές». Ομολογώ πως κι εγώ «δυσκολεύομαι να κατανοήσω» πως ένας υπερασπιστής των νεοφιλελεύθερων πολιτικών έχει δυσκολία να κατανοήσει το νεοφιλελευθερισμό!! «Δυσκολεύομαι», γιατί έχω μερικές απορίες που τις καταθέτω.

Οι «καρχαρίες των παραγώγων» και οι «Επενδυτικές τράπεζες» που αναφέρει, όλα αυτά τα χρόνια μήπως έδρασαν σε καθεστώς παρανομίας, σε πολιτικό κενό ή στο έδαφος των νεοφιλελεύθερων πολιτικών;

Οι τεράστιες υπεραξίες που καρπωθήκαν πώς θα επιστραφούν στις κοινωνίες, ώστε (όπως λέει) να μην «επιβαρυνθεί ο μέσος φορολογούμενος»; Οικιοθελώς, μέσω κάποιου αυτόματου μηχανισμού της ελεύθερης αγοράς, με δήμευση της περιουσίας των «καρχαριών των παραγώγων» ή έχει κάποια άλλη φαεινή ιδέα; 

Επιπλέον αναρωτιόταν: «Μήπως μεγαλώνει απειλητικά ή ανεργία; Όχι βέβαια. Τότε πώς βρισκόμαστε σε κρίση;» Εσείς μπορείτε να αναρωτηθείτε από πιο πλανήτη μας ήρθε, γιατί εγώ αν υποψιαστώ ότι μεγάλωσε η ανεργία ή έχουμε κρίση … θα πεθάαανω. Αναφερόμενος στις «επενδυτικές τράπεζες» γράφει: «Η κλασική καπιταλιστική συνταγή των αυτορρυθμιζόμενων αγορών δηλώνει: Να τις αφήσετε να καταρρεύσουν. Έχει πρόβλημα καμία από τις γνωστές και μεγάλες τράπεζες;» Ώστε οι αυτορρυθμιζόμενες αγορές είναι «κλασική καπιταλιστική συνταγή» και όχι νεοφιλελεύθερο δόγμα. Λες και τα 200 προηγούμενα χρόνια που το κράτος ασκούσε τον ρυθμιστικό του ρόλο στις αγορές, δεν είχαμε καπιταλισμό αλλά κομμουνισμό. Η Citigroup, για παράδειγμα, δεν ανήκει στις  «γνωστές και μεγάλες τράπεζες». Άγνωστη και μικρή είναι και πρόκειται για συνωνυμία !! Αλλά και εκτός τραπεζών, ο ασφαλιστικός κολοσσός της AIG μήπως είναι ψιλικατζίδικο και η General Motors συνοικιακό συνεργείο; Το «να τις αφήσετε να καταρρεύσουν» ισχύει γι’ αυτές (και χιλιάδες άλλες), ναι ή όχι; Στο ίδιο άρθρο γράφει: «Πού ακριβώς βρίσκεται λοιπόν η κρίση; Κάποιοι κυνικά ισχυρίζονται πως οι αγορές δεν είναι σε θέση να αυτορρυθμιστούν. Άρα, οι νεοφιλελεύθεροι αερολογούν.» Ουάααου!!

Προσωπικά «δυσκολεύομαι» να κατανοήσω αν πρόκειται για απίστευτο θράσος ή και απίστευτη υποκρισία. Και επειδή είμαι ένας απ’ αυτούς που «κυνικά ισχυρίζονται πως οι αγορές δεν είναι σε θέση να αυτορρυθμιστούν», οφείλω να αναρωτηθώ. Βρε μπας και οι αγορές όλα αυτά τα χρόνια δεν ήταν ελεύθερες; Βρε μπας και οι αγορές δεν κάλεσαν το «ιππικό» του κράτους να τις σώσει; Μήπως ήρθε από μόνο του για να διαβάλει τις αγορές και να τους δημιουργήσει κρίση και προβλήματα; Βρε μπας και οι τράπεζες δεν ζήτησαν τα κρατικά όβολα για να σωθούν και τους τα έδωσαν με το ζόρι για να τις δυσφημίσουν; Βρε μπας και το κρατικό «ιππικό» ήρθε για να τα πάρει από τις αγορές, τους «καρχαρίες των παραγώγων» και τις «Επενδυτικές τράπεζες» και να τα δώσει στο λαό; Βρε μπας και από την εποχή των Ρήγκαν, Θάτσερ, Μπους μέχρι τους σημερινούς Σόιμπλε, Μέρκελ, Ραχόι, Σαμαρά κ.ά. εφαρμόζονται όχι νεοφιλελεύθερες πολιτικές αλλά σοσιαλιστικές; Βρε μπας και δεν «μεγαλώνει απειλητικά ή ανεργία» και οι άνθρωποι επίτηδες δεν πάνε στις δουλειές; Βρε μπας και η ΑΕΚ πήρε πέρυσι πρωτάθλημα και όλοι εμείς, εκτός από κυνικοί, είμαστε από τον Άρη; Ή μήπως πρώτα βγαίνει η ψυχή του ανθρώπου και μετά το χούι του;

Ο Ανδριανόπουλος σε πρόσφατο άρθρο του (13/2/15) έχει τίτλο «Γιατί έχει δαιμονοποιηθεί ο νεοφιλελευθερισμός;» Τι να του πεις τώρα; Γιατί είναι όλοι οι δαίμονες μαζί κ. Ανδριανόπουλε. Τόσο απλό είναι. Κι αν οι «εραστές», φανεροί και κρυφοί, του νεοφιλελευθερισμού θέλουν κάτι ακόμα πιο απλό, μπορούν να απαντήσουν στα παρακάτω.

(1) Υπάρχουν χιλιάδες μελέτες των μεγαλύτερων πανεπιστημίων που καταγράφουν την πραγματικότητα της άνισης ανακατανομής πλούτου και εισοδημάτων. Όλες μα όλες οι μελέτες καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Όσο περισσότερος πλούτος συσσωρεύεται στα χέρια λίγων, τόσο πιο κοντά έρχεται η κρίση. Κι αν είμαστε σε κρίση, τόσο περισσότερο βαθαίνει αυτή. Εσείς μπορείτε να μας παρουσιάσετε ΜΙΑ μελέτη, έστω μία «βρε αδελφέ», που να λέει ότι η άνιση κατανομή πλούτου είναι για το καλό της κοινωνίας και συμβάλει στην ανάπτυξή της; Αν πάλι συμφωνείτε με τις μελέτες αυτές, μπορείτε να μας υποδείξετε τρόπους να αντιστραφεί αυτή η άνιση κατανομή που συνεχίζεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια; Και μάλιστα τα τελευταία 30 με όλο και επιταχυνόμενο ρυθμό.

(2) Μας λέτε πως οι τιμές δεν διατάσσονται σε μια ελεύθερη αγορά. Αφού λοιπόν οι τιμές δεν διατάσσονται, γιατί οι τιμές πώλησης της εργατικής δύναμης (μισθός) διατάσσονται με τα μνημόνια και υποχρεώθηκαν οι εργαζόμενοι σε μειώσεις;

(3) Ποιο ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα της Ευρώπης στον 20ό αιώνα στην εργασία; Ήταν ή δεν ήταν η απελευθέρωση της εργασίας και από το κράτος και από τον εργοδότη; Ποιο εργαλείο ανακάλυψε ο άνθρωπος στο ζήτημα αυτό; Τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Η κατάργησή τους αυξάνει ναι ή όχι την εξάρτηση του εργαζόμενου από το κράτος που θα ρυθμίζει την αμοιβή του και ταυτόχρονα αυξάνει την εξάρτηση, την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα του εργαζόμενου από τον εργοδότη με τις ατομικές συμβάσεις εργασίας;  Αυτά είναι πρόοδος ή επιστροφή στον 19ο αιώνα;

(4) Ο εργαζόμενος πάντα είχε υποχρεώσεις και δικαιώματα. Σήμερα μεταρρυθμίζουν ναι ή όχι ακόμα και την έννοια του «εργαζόμενου»; Τον θέλουν ναι ή όχι έναν «ελεύθερο επαγγελματία» με υποχρεώσεις αλλά χωρίς καθόλου δικαιώματα;[4] Η Ελλάδα με τέτοια αγορά εργασίας και ανύπαρκτα δικαιώματα έχει προοπτική ή δεν έχει καμία; Θα συνθλιβεί ναι ή όχι οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά;

(5) Οι αποκρατικοποιήσεις είναι επενδύσεις; Κι αν ναι, πείτε μας ένα σύγγραμμα, μια μεμονωμένη έστω μελέτη, που να λέει πως αυτή καθαυτή η αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος μιας επιχείρησης αποτελεί επένδυση για μια χώρα. Παραβλέπω που κάποιες δεν είναι καν αποκρατικοποιήσεις. Απλώς περιουσιακά στοιχεία του ελληνικού κράτους περνούν στην ιδιοκτησία άλλων κρατών. Π.χ. ο ΟΤΕ στη Γερμανία, ο ΟΛΠ στην Κίνα κ.λπ.

(6) Υπήρξε ή υπάρχει οικονομική σχολή, ρεύμα οικονομικής σκέψης, κάποιος οικονομολόγος που να υποστηρίζει πως μπορεί να αναπτυχθεί μια οικονομία και η παραγωγικότητα χωρίς τον άνθρωπο; Ξέρετε κάποιον που να λέει πως οικονομία και παραγωγικότητα μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς τους εργαζόμενους ανθρώπους ζωντανούς και δημιουργικούς; Στο κέντρο της πολιτικής σκηνής; Όταν καταργούν τα δικαιώματα των εργαζομένων, τους έχουν στην ανεργία, τους ξεζουμίζουν, τους θέλουν τσακισμένους ανθρώπους είναι ή δεν είναι και άνανδρο, και απάνθρωπο, και άδικο, και από στενή οικονομική σκέψη βαθύτατο λανθασμένο; Ο τσακισμένος και ξεζουμισμένος εργαζόμενος πρόκειται να κάνει την εργασία του καλύτερα και πιο αποδοτικά;

Κύριοι «Ανδριανόπουλοι» και όσοι νεοφιλελεύθεροι κρύβεστε πίσω από τον φιλελευθερισμό. Αντιλαμβάνομαι την αγωνία σας να υπερασπιστείτε τα νεοφιλελεύθερα δόγματά σας. Πολύ περισσότερο που κάθε μέρα όλο και περισσότεροι πείθονται πως οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές δεν είναι μονόδρομος. Βλέπετε χρειάζεται και γενναιότητα για να παραδεχθείτε πως αυτά που πιστεύετε και υπερασπίζεστε είναι ψέματα. Όπως ψέμα ήταν και η οικονομική θεωρία «Trickle down». Το απέδειξε η Μινεσότα η οποία, κύριοι νεοφιλελεύθεροι, είναι πολιτεία των ΗΠΑ και όχι της Βενεζουέλας ή της Ν. Κορέας. Μιας λοιπόν και είσαστε «κολλημένοι» (όχι με την μπάλα αλλά) με τα δόγματά σας, συνεχίστε να εκτίθεστε. Συνυπογράφοντας επιπλέον  κείμενα όπως το : «Η αξιοπρέπεια της χώρας προσβάλλεται».[5] Άθελά σας κάνετε καλό γιατί ο λαός αντιλαμβάνεται, έστω και διαισθητικά, πόσο μακριά από τις ανάγκες του και τη ζωή του είσθε.

Παραπομπές

[1] Colin Crouch, «The Strange Non-Death of Neo-Liberalism».

[2] Συνέντευξη του Ζαν Κλοντ Τρισέ στις 20/6/2010.

[3] Ενδεικτικά από το Σύνταγμα. Άρθρο 25 παρ. 1 «Τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους. Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκησή τους.»

[4] Στο ζήτημα αυτό ο Θ. Μαυρίδης (Capital) τους ξεπέρασε όλους. Σε δελτίο ειδήσεων του ΣΚΑΙ έλεγε ξανά και ξανά πως «οι αγρότες είναι ελεύθεροι επαγγελματίες». Τι κι αν ο Ν. Ευαγγελάτος και οι άλλοι καλεσμένοι του προσπαθούσαν (χωρίς επιτυχία) να συγκρατήσουν τα γέλια τους. Απτόητος ο Μαυρίδης.

[5] Άραγε οι υπογράφοντες προσβάλλονται που το κείμενο προσυπογράφει και ο Τζήμερος; Ή μήπως ήταν ο συντάκτης; Όχι ότι θα ήταν έκπληξη μετά την ανοικτή επιστολή που είχε στείλει στη Μέρκελ.